Gal Costa (en Erasmo Carlos)

Het is hier de voorbije weken relatief stil geweest, wat uiteraard vooral te wijten was aan andere bezigheden, zoals een reis naar het verre buitenland, zodat ik weinig tijd, zin en evenmin mogelijkheden had om hier veel te typen. 

Dat verre buitenland was Brazilië, waar ik voor het eerst sinds 7 jaar nog eens kwam, niet alleen om m'n zinnen te verzetten, maar ook in de hoop om het wintergevoel nog wat uit te stellen (de zomer begint daar omstreeks november) en om familie en enkele vrienden weer te zien.

Het toeval (of het lot?) wilde dat 2 dagen voor m'n aankomst daar de zangeres Gal Costa overleden was, wat ik spoedig daarna vernam. Niet dat ik een erg grote fan was, maar heb wel een compilatie van haar vroegere werk in m'n muziekcollectie zitten. Het etiket vermeldt de prijs nog in Belgische frank, dus die is al wel minstens 20 jaar oud en bevat nummers uit de eerste 15 jaar van haar carrière (tot begin jaren '80 - ze is blijkbaar tot vlak voor haar dood muzikaal actief gebleven).

Hier een van de nummers op die 'het beste van' die me van bij het begin getroffen heeft en me haast bij elke beluistering ontroerde: "Trem das onze". Een man verlaat het huis van zijn geliefde of minnares omdat hij anders zijn trein zal missen en pas de dag erna de volgende kan nemen en nog wat andere argumenten, zoals zijn moeder die zich zorgen zou beginnen maken (afgaande op wat ik zelf merkte, hebben Braziliaanse mannen vaak een "hechte" band met hun moeder) om haar enige zoon. Dat Gal Costa, en dus een vrouw, hier het nummer zingt, maakt de sfeer misschien wel geladener dan wat je op het gehoor en louter afgaand op de muziek of de zang zou denken (die van de vrouw die achterblijft). De wijze waarop ze dit brengt (toch zo rustig maar tegelijk hoor ik er veel emotie in), treft me telkens opnieuw. Dat het een opname met (enthousiast) publiek is, geeft er een extra dimensie aan.

Ik kende Gal Costa dus hoofdzakelijk van deze cd, maar door haar overlijden en de persaandacht vernam ik dat ze als een van de boegbeelden van de MPB er bewust voor koos om tijdens de militaire dictatuur in het land te blijven. Daarbij probeerde ze op haar manier te protesteren, onder meer door de kledij die ze droeg en die vaak door de toenmalige machthebbers als provocerend werd beschouwd.
Haar lichtjes hese (zang)stem heb ik altijd mooi gevonden.

Sommigen schuiven Braziliaanse muziek, en zeker die van de MPB, vaak onterecht terzijde als inhoudsloze (liefdes)liedjes met een vrolijke, weinig interessante melodie. Dit is echter een grove miskenning en deze mensen laten zich eigenlijk vangen aan de die vrolijke kant en zang, waarachter echter vaak een bittere, pijnlijke realiteit schuilgaat. De censuur moest namelijk omzeild worden of anders is het een manier om ondanks (groot) verdriet er toch een wat meer positieve draai aan te geven en er op die manier mee om te gaan.
Die dieper liggende betekenis of dat "verborgen" verdriet werd, in mijn ervaring althans, meestal geopenbaard door die muziek samen met Brazilianen te beluisteren. Zij weten die bloot te leggen door hun mimiek, manier van meezingen of hun gebaren, iets wat de doorsnee-Europeaan en de minder gevoeligen onder ons (waaronder ik mezelf reken) ontgaat. 

Tijdens m'n vakantie overleed nog een ander groot Braziliaans artiest, namelijk Erasmo Carlos. Hem kende ik zonder het zelf te weten via de liedjes die hij schreef (alleen of in samenwerking met anderen), en niet via zijn versies daarvan. Bij ons thuis liep er namelijk iemand rond die graag naar Roberto Carlos luisterde (geen familie van elkaar), samen met wie hij heel wat nummers schreef en bracht en zodoende...
Zo ook dit liedje, alweer gebracht door Gal Costa (voorafgegaan door een "liefdesverklaring" vanwege Tom Zé): 

Gal Costa werd 77, Erasmo Carlos 81; beide hebben generaties Brazilianen blij gemaakt en moed gegeven.